- Odsłony: 58733
Zerwanie ACL to jedna z gorszych kontuzji. Niestety brak zdolności regeneracji po traumatycznych urazach powoduje, że jedynym znanym na dzień dzisiejszy sposobem leczenia jest operacja rekonstrukcji ACL. W tym artykule dowiesz się o najczęściej zadawanych pytaniach o rehabilitację więzadła krzyżowego przedniego (ACL).
Co to jest ACL ?
ACL to skrót z łaciny (ligamentum cruciatum anterius), który oznacza więzadło krzyżowe przednie. Jego zadaniem jest stabilizacja stawu kolanowego.
Co oznaczają wskazane skróty na kolanie ?
LM-(lateral meniscus) łąkotka boczna
MM-(medial meniscus) łąkotka przyśrodkowa
PCL-(posterior cruciate ligament) więzadło krzyżowe tylnie
LCL-(lateral collateral ligament) więzadło poboczne boczne
MCL-(meddical collateral ligament) więzaddło poboczne przyśrodkowe
ACL-(aterior cruciate ligament) więzadło krzyżowe przednie
Gdzie znajduje się ACL ?
Więzadło krzyżowe przednie (ACL) znajduje się w stawie kolanowym - łączy kość udową z kością piszczelową.
Bardziej szczegółowo:
Rozpoczyna się na powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej w pobliżu jego brzegu tylnego i biegnie ku dołowi, przodowi i do środka przyczepiając się na polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej.
Jak objawia się uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego ?
Uszkodzenie ACL objawia się: bólem kolana, trzaskiem, blokowaniem w kolanie, obrzękiem, niestabilnością stawu kolanowego “uciekaniem” niepełnym zakresem ruchu w stawie.
Jak dochodzi do zerwania więzadła krzyżowego przedniego ?
Wyróżnia się mechanizmy uszkodzenia takie jak:
- mechanizm rotacyjny - występuje podczas nagłego skrętu ciała przy nieruchomej stopie i zgiętym kolanie np. kontuzje narciarskie, piłkarskie
- mechanizm przeprostny następuje, gdy zostanie uderzona kość piszczelowa przy wyprostowanym kolanie
- innymi rzadziej spotykanymi mechanizmami uszkodzenia są mechanizmy: zgięciowe, przewlekłe i deceleracyjne.
Jak zdiagnozować zerwanie więzadła krzyżowego przedniego?
Stosuje się testy:
- tzw. próbę przedniej szuflady
- tzw próbę Lachmana w celu ustalenia stopnia niestabilności stawu kolanowego
Wykonuje się badania (wystarczy jedno z nich):
- rezonans magnetyczny
- usg
- artroskopie stawu kolanowego
Jak wygląda postępowanie w przypadku zerwania ACL w kolanie ?
Zaleca się skorzystać jak najszybciej z pomocy lekarskiej. Jednak jeśli z jakiegoś powodu nie jest to możliwie w trybie natychmiastowym, to należy postąpić według schematu podanego poniżej. Stosuje się metodę RICE - są to pewnego rodzaju kroki od pierwszych liter skrótu czyli jak należy postąpić po tego typu urazie, mianowicie zaleca się:
- R (rest) – czyli odpoczynek – najlepiej w pozycji leżącej
- I (ice) – czyli schłodzenie – zimny kompres zmniejszy opuchliznę i ból
- C (compression) – czyli ucisk – kolano należy owinąć bandażem by ograniczyć wysięk w stawie
- E (elevation) – kolano należy unieść ponad poziom klatki piersiowej, w celu poprawy krążenia.
Jak już zostało wspomniane na początku zerwanie ACL to jedna z gorszych kontuzji. Niestety brak zdolności regeneracji po traumatycznych urazach powoduje, że jedynym znanym na dzień dzisiejszy sposobem leczenia jest operacja rekonstrukcji ACL.
Co robić w okresie przedoperacyjnym ?
Nie zawsze mamy możliwość leczenia operacyjnego bezpośrednio po urazie. Co zrobić, gdy od urazu do operacji mamy nawet kilka tygodni ?
Należy :
- Zaopatrzyć się w ortezę, by zapobiec kolejnym uszkodzeniom
- Zaleca się stosować również kule łokciowe, by odciążyć kolano i zniwelować ból podczas chodzenia
Jak wygląda zabieg rekonstrukcji ACL?
- Wykonuje się niewielkie nacięcie w okolicy stawu kolanowego. Do przeszczepu pobiera się tkankę własną najczęściej z ścięgna mięśnia półścięgnistego lub smukłego i mocuje się śrubami za pomocą tytanowych implantów lub biowchłanialnych.
- Po zabiegu w 2 lub 3 dobie pacjent zostaje wypisany do domu.
- Po wypisaniu ze szpitala po 2 tygodniach lub wcześniej zaleca się wizytę kontrolną u lekarza w celu zdjęcia szwów lub nakłucia kolana aby usunąć płyn pooperacyjny i wysięk (nie zawsze jest to konieczne). Następne wizyty u lekarza ortopedy powinny odbyć się po miesiącu, dwóch, trzech, sześciu i dziewięciu.
UWAGA: Nie należy zwlekać z operacją, gdyż dodatkowe uszkodzenia i powstała niestabilność prowadzą do wcześniejszych zwyrodnień stawu kolanowego
Co robić w okresie pooperacyjnym ?
Przynajmniej przez 2 tygodnie należy postępować z zasadą PRICE (skrót z angielskiego), mianowicie odciążyć kolano, odpoczywać, schładzdać kolano, uciskać, unosić. Oczywiście oprocz tej zasady stosujemy farmakoterapię, fizykoterapie oraz ćwiczenia.
Kiedy rozpocząć rehabilitację po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego (ACL)?
Aby powrócić do stanu sprzed urazu zaleca się rehabilitację jak najszybciej, a najlepiej jeszcze w szpitalu. Już w pierwszej dobie po rekonstrukcji można zacząć chodzić - oczywiście o kulach i bez obciążania nogi operowanej. Po usunięciu drenów rozpoczyna się dalszą naukę o kulach wraz z założonym stabilizatorem i stopniowo rozpoczyna się obciążanie nogi operowanej. Wprowadza się również ćwiczenia na szynie CPM. Założone szwy i lekki ból nie są przeciwwskazaniem do rozpoczęcia rehabilitacji.
Czy zginać kolano od razu po rekonstrukcji ACL?
Oczywiście, że tak. Warto rozpocząć pracę nad zgięciem i wyprostem już w pierwszej dobie od operacji. Na początku warto jednak wykonywać ruchy biernie za pomocą szyny CPM.Fizjoterapeuta powinien wyznaczyć i dostosować kąt zgięcia do Twoich aktualnych możliwości. Dzięki odpowiednio dobranym ćwiczeniom odprowadzisz nadmiar płynu stawowego i zaktywizujesz tkanki do szybszej regeneracji.
Czym jest szyna CPM?
Skrót CPM (ang. Continous passive motion) oznacza “ciągły ruch bierny“. Ćwiczenia na szynie CPM mają na celu zwiększenie zakresu ruchu w stawie kolanowym. Pracę na niej należy rozpoczynać od niewielkich kątów zgięcia (początkowo do 45 stopni). Z każdym dniem zakres ten zwiększa się o 5- 10 stopni. Celem ćwiczeń na szynie jest zapobieganie przykurczom, poprawa elastyczności, ruchomości oraz sprawności mięśni, a także zapobiegnięcie zesztywnieniu stawów i obrzękom zastoinowym
Jak ćwiczyć na szynie CPM?
Przeforsowanie kończyny po urazie może znacznie wydłużyć czas powrotu do zdrowia. Dlatego ćwiczenia z wykorzystaniem szyny zaleca się wykonywać nie częściej niż 2-3 razy dziennie przez 1-3 godzin. Oczywiście warto skonsultować to fizjoterapeutą, gdyż rehabilitacja po urazach jest bardzo indywidualną kwestią.
Jak długo trwa rehabilitacja po rekonstrukcji ACL?
Wszystko zależy od tego, co chcemy osiągnąć, a pracy jest sporo. Leczenie kończy się w momencie odzyskania przez pacjenta sprawności co najmniej na poziomie sprzed urazu. Książkowo rehabilitacja powinna trwać od 6 - 9 miesięcy, jednak wszystko zależy od pracy głównie samego pacjenta.
Jakie zabiegi rehabilitacyjne po rekonstrukcji ACL?
- W szpitalu powinni poinstruować Cię: w jaki sposób wstawać i kłaść się, oraz jak chodzić o kulach bez ryzyka uszkodzenia przeszczepu
- zabiegi fizykalne np. krioterapia, pole magnetyczne, laser.
Czego nie robić po rekonstrukcji ACL?
- Przez pół roku należy unikać dźwigania ciężarów oraz dłuższego i intensywnego przeciążania kolana np. chodzenia po górach, biegania, jazdy na nartach i wykonywania skoków
- Nie wykonuj czynności, które będą nasilały obrzęk kolana m.in długie stanie, obciążające chodzienie, minimum 7-10 dni po operacji
- Unikaj długotrwałego siedzenia minimum przez 2 tygodnie
Po jakim czasie od rekonstrukcji ACL można wrócić do aktywności rekreacyjnej?
- Rower stacjonarny: 3 – 4 tygodnie od operacji
- Rower w terenie: 3 miesiące od operacji
- Bieganie: 4 – 6 miesięcy od operacji
- Piłka nożna: 6 – 9 miesięcy od operacji
- Pływanie: 3 miesiące od operacji
- Jazda na nartach: 6 – 9 miesięcy od operacji
- Tenis: po 9 miesiącu od operacji
- Sporty walki: po 9 miesiącu od operacji
Podany czas jest okresem orientacyjnym - pamiętaj, że każda rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego goi się inaczej.
Czy muszę nosić stabilizator i/lub ortezę po rekonstrukcji ACL?
Decyduje o tym lekarz prowadzący lub fizjoterapeuta jak długo będzie noszony stabilizator lub orteza. Średnio przyjmuje się okres 3-4 tygodni w przypadku ortezy (dla bezpieczeństwa przeszczepu).W nocy natomiast konieczny będzie stabilizator zablokowany w wyproście, gdyż we śnie nie jesteśmy w stanie kontrolować swoich odruchów.
Uwaga: Najlepiej, gdy orteza jest sztywna i ma zegar na którym możemy ustawić kąt zgięcia oraz wyprostu w stawie kolanowym.
Co lepsze szyna czy stabilizator ?
Zastosowania ich jest takie same. Najlepiej jednak, gdy orteza lub stabilizator zostaną dobrane indywidualnie i dostosowane personalnie z uwagi na wiek, wagę, rodzaj uszkodzenia itp..
Kiedy rozpocząć obciążanie kolana po rekonstrukcji ACL?
W tym przypadku również decyduje lekarz lub fizjoterapeuta. Średnio po rekonstrukcjach ACL zaleca się nieobciążanie kolana nawet od 3 – 6 tygodni (bez kul łokciowych i stabilizatora). Pamiętaj jednak, że każdy uraz jest inny. Może się zdarzyć, że wspomniany okres będzie krótszy lub dłuższy w zależności od Twojego urazu, wieku czy innych dolegliwości współistniejących.
Kiedy odstawić kule ?
Oczywiście najlepiej zrobić to za zgodą prowadzącego lekarza lub fizjoterapeuty. Jeśli Twój lekarz lub fizjoterapeuta zalecił Tobie odstawić kule i obciążać nogę, to możesz to zrobić nawet po 2 – 3 tygodniach. Musisz jednak pamiętać, że kolano po rekonstrukcji ACL jest bardzo niestabilne. Dlatego, zanim odstawisz kule zadbaj o pełny wyprost w stawie kolanowym i kontrolę mięśniową w tym stawie.
Jak spać po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ?
Spanie w orteze po rekonstrukcji ACL jest konieczne z początku i ma za zadanie zabezpieczyć pacjenta przed ewentualnym zerwaniem przeszczepu z uwagi na brak świadomości ruchowej podczas snu.
Pamiętaj!
Każda rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego goi się inaczej i musi być pod stałą kontrolą lekarza i fizjoterapeuty. Odpowiedzi na powyższe pytania mają charakter informacyjny, są pewnego rodzaju “schematem” i nie zastąpią kontaktu z twoim lekarzem i fizjoterapeutą. Pamiętaj, nigdy nie lecz się sam!.
Jeśli masz więcej pytań i wątpliwości NAPISZ DO MNIE.