Spastyczność

Spastyczność jest następstwem udaru mózgu, ale może być też domeną osób z stwardnieniem rozsianym, porażeniem mózgowym itp.  Leczenie tej przypadłości rozciąga się na wiele miesięcy. Im większe następstwo choroby, tym poważniejsza utrata kontroli i sprawności ręki. Jej ruchy nie są skoordynowane z pracą reszty ciała i nie reagują jak wcześniej, może pojawić się też ból i sztywność mięśni, co uniemożliwia skuteczne wykorzystanie wszystkich jej funkcji.

Spastyczność może pojawić się do trzech tygodni po przebytym udarze. Objawy które towarzyszą wzmożonemu napięciu mięśniowemu to:

1. zmęczenie podczas wykonywania wielu powtórzeń tego samego ruchu
2. współruchy np. unosząc ramię  w górę - w tym samym czasie ugina się łokieć i zaciskają palce
3. niekontrolowane napięcia mięśniowe oraz liczne reakcje stowarzyszone np. ruch chorą ręką może spowodować poruszanie się chorej nogi podczas zbyt intensywnych ćwiczeń 
4. skurcz mięśni na próbę ich rozciągnięcia
5. drżenie mięśni  spowodowane rozciąganiem mięśni
6. brak płynności ruchu  dlatego wykonując dane ćwiczenie początkowo lepiej wykonać w mniejszym zakresie, ale za to płynnie. Nie za wszelką cenę
7. powolne ruchy
8. drżenie okolicznych mięśni bez ruchu w stawie

W pierwszym okresie po udarze mózgu niedowład ma charakter wiotki w związku z tym tak ważna jest pozycja w jakiej układa się osobę po świeżo przebytym udarze mózgu. Dzięki temu można uniknąć  przykurczy, deformacji, odleżyn oraz spastyczności.

Jakie są zalecenia w przypadku zmian pozycji?

Częste zmiany pozycji ciała co dwie - trzy godziny. Pamiętaj, że prawidłowe układanie kończyn w początkowym etapie pozwala zapobiec zniekształceniom mięśniowo - kostnym !

* na plecach (kończyna górna- odwiedziona, zgięta w stawie łokciowym i ramiennym  pod kątem 90 do 120 stopni, w ręce wałek, kciuk wyprostowany i odwiedziony;
kończyna dolna - odwiedziona, zrotowana do wewnątrz, lekko zgięta w stawie kolanowym, stopa podparta i ułożona pod kątem prostym - nie może opadać ). Porażona strona ciała powinna być uniesiona za pomocą poduszki lub wałka
* na brzuchu ( chory musi być  przytomny! ) kończyna górna uniesiona ku górze z wyprostowanym łokciem, nadgarstkiem i palcami. Należy podłożyć  wałek lub klin pod staw skokowy
* na zdrowym boku (kończyna górna - przywiedziona w stawie barkowym, wysunięta do przodu, kończyna dolna - lekko zgięta w stawie biodrowym i kolanowym. Obydwie kończyny górną i dolną należy ułożyć na poduszkach)

* na chorym boku (zmieniamy pozycję po pół godzinie !) kończyna górna przywiedziona w   stawie barkowym i wysunięta do przodu by nie miała możliwości ruchu, kończyna dolna -  lekko cofnięta i zgięta do tyłu w stawie biodrowym i kolanowym)

rysunek (pozycje ułożeniowe realizowane w pierwszych dobach choroby u pajenta z porażeniem połowicznym)

Poza zmianami w pozycji leżącej należy również sadzać  osobę po udarze mózgu na dwa sposoby: 

1. z nogami na łóżku -  z podparciem pleców 
2.  ze  spuszczonymi nogami na podłogę - stawy kolanowe i biodrowe zgięte pod kątem 90 stopni,  obie stopy na podłożu 

Co nasila spastyczność?

1. ból
2. pośpiech i szybkie wykonanie ruchów
3. stres, niepokój,  hałas
4. wysokie ciśnienie
5. brak snu
6. infekcje dróg moczowych
7. zaparcia
8. zaburzenia oddychania
9. niska temperatura w pomieszczeniu -  zimno
10. pozycja leżenia  tyłem z wyprostowanymi kończynami
11. głód

 Co zmniejsza spastyczność ?

1. rozciąganie mięśni 
2. regularne ćwiczenia
3. ćwiczenia metodą PNF
4. ćwiczenia metodą NDT Boath
5. stabilna pozycja ciała
6. brak bólu
7. wykonywanie ruchów powoli
8. inna aktywność 
9. wypoczynek i sen w odpowiednich ilościach
10. w przypadku gdy marzną stopy okrywamy je my rozluźnić mięśnie 
11. temperatura wody do kąpieli około 37 stopni 
12. toksyna botulinowa
13. fizykoterapia

Jakie zabiegi z zakresu fizykoterapii możemy stosować w spastyczności?

• ultradźwięki 
• TENS
• krioterapia  połączona z Kinezyterapią
• okłady parafinowe żele,  lampa solux, masaż wirowy-   obniżają napięcie mięśniowe i działają  przeciwbólowo przed masażem i ćwiczeniami
• elektryczna stymulacja nerwowo-mięśniowa mięśni spastycznych

Przykładowe ćwiczenia  ręki (w trakcie ćwiczeń - podtrzymywać chorą rękę) 

• prostowanie i zginanie łokcia
• prostowanie i zginanie nadgarstka 
• toczenie przedmiotu przyciskając go w dół 
• rozkładanie i łączenie palców 
• przenoszenie przedmiotu z miejsca na miejsce 
• utrzymanie przedmiotu
• stojąc oprzyj wyprostowane ramię w stawie łokciowym,  tak by palce się nie uginały - utrzymaj pozycję 

Czego unikać?

• ściskania piłeczki -  umacnia i zwiększa spastyczność przez co może  wystąpić problem z otwarciem dłoni
• rozciągania i prostowania  mięśni spastycznych na siłę ponieważ może dojść do zerwania włókien mięśniowych

Ciekawostki: 

* w leczeniu spastyczności stosuje się miejscowo iniekcje toksyny botulinowej, która jest refundowana  przez NFZ i obniża napięcie na około 3 miesiące. Należy ją łączyć z rehabilitacją oraz cierpliwością. 

* brak ćwiczeń biernych i czynnych oraz zaniedbanie odpowiedniego ułożenia w początkowym okresie zwiększa spastykę.

* pomocniczo po udarze można stosować zaopatrzenie ortopedyczne:  łuska dłoniową, temblak, buty ortopedyczne z podwyższoną cholewą i sztywnikiem  w szwie tylnym i odwróconym obcasem Thomasa, podciąg gumowy na opadającą stopę, aparat drutowy goleni ze strzemieniem i sprężyną unoszącą opadającą stopę itp.